Ela z Dwujęzyczności pisała kiedyś o zabawie z przedrostkami. Pięknie bawiła się z synkiem w przelewanie, rozlewanie i podlewanie…Ja też często bawię się z dziećmi w przedrostki. Gdzie tylko popadnie…w samochodzie, przy śniadaniu, podczas zbiorowego mycia zębów…Oprócz wiadomych językowych korzyści, taki atak zabawą na dzieci ma również właściwości wojnozapobiegawcze. Zmienia temat! Nie wiem czy możecie sobie wyobrazić naszą łazienkę za dwadzieścia ósma rano z perfekcyjnym dziewięciolatkiem, który MUSI nałożyć żel na grzywkę, z nastolatką, która…no cóż…nastolatka wszystko MUSI! I z matką, która również MUSI jakoś podobnie do siebie ze zdjęcia na identyfikatorze wyglądać, inaczej ochrona nie przepuści… No i kiedy rzucę takim czasownikiem i rozkażę przedrostki dodać, od razu wszyscy przekierowują swoje myślenie na inne tory… Naczytałam się o tej metodzie przy wychowaniu dwulatków podczas ich okresu buntu i okazuje się, że działa w każdym wieku…Tak na marginesie, działa też na całkiem dorosłych mężczyzn…ale w sumie to oczywiste, nieprawdaż?

Kiedyś przy śniadaniu bawiliśmy się w przedrostki. Kasia dostała „czesać” i „jeść” – łatwizna. Jaśkowi dałam słowo Eli – lać. Kilka pierwszych podał bez problemu, pokazał lub wytłumaczył co to znaczy i git. Chcę wyciągnąć od niego „przelać” więc pokazuję na szklance z wodą, że leję tę wodę i „co się zaraz stanie, Jasiu?” Obserwuję z nadzieją usta Jasia, które układają się do spółgłoski „p” podczas gdy oczy robią się coraz bardziej okrągłe, bo ja wciąż LEJĘ tę wodę do szklanki. Jaś wreszcie wyrzuca z siebie: PPPPPanikować!!

Nauczycielki języka zgodzą się ze mną, że najlepszym sposobem na wybudzenie lekko apatycznych uczniów to szybkie, krótkie i intensywne, żeby nie powiedzieć nerwowe, ćwiczenia językowe. Jestem pewna, że metodyka ma jakąś nazwę na te ćwiczenia, ale widocznie przegadała te zajęcia. Ja, na własne potrzeby, nazwałam je „ping pong activities”. Są super sposobem na szybkie przywołanie towarzystwa do porządku, obudzenia śpiących księżniczek, wprowadzenie nowego tematu zajęć czy też na chwilowe przywrócenie autorytetu nauczyciela… W domu, z językiem polskim, robię to samo. Nalot na pokój, kuchnię, łazienkę i szybciutko: „odmień „dziesięć kurcząt” przez przypadki” albo „ja podaję przymiotnik, a ty stopień wyższy/przeciwieństwo” albo „ja podaję słowo, ty układasz zdanie nie krótsze niż pięć słów” i wszystko ma być ciach, ciach, szybciutko, dwa, trzy przykłady i można dalej obgryzać paznokcie lub smarować masłem chleb. Dzisiaj rano w przedpokoju siedzą i buty wiążą w skupieniu…Nalot. Janek – podaj numer od jeden do pięciu. Janek przezornie wybiera numer dwa. Dwa zdania złożone ze słowem „przeskakiwać”. Zrobione. Kasia – zdanie z wyrażeniem „wytrzeszcz oczu”. Nie wie co to takiego. Tłumaczę. Zdanie, poproszę. „Mama rzeczowo wytłumaczyła mi co oznacza nieznane mi dotąd wrażenie „wytrzeszcz oczu”. Pięknie! Pośpieszcie się kochani, bo się do szkoły spóźnimy…Kasia, słowo dla ciebie: „przekleństwo”. Kasia: „cholera”!

Ciekawe czy to tylko moja przypadłość…Mieszkam w kraju, którego językiem nie za bardzo się posługuję i nawet nie mam za bardzo ochoty zmienić ten, przyznam, że dość kłopotliwy czasami stan rzeczy… Nie przysłuchuję się więc ludziom w autobusie, w sklepie, w poczekalni. Zazwyczaj mam słuchawki na uszach i słucham muzyki mając wszystko głęboko w tyle… Ale zupełnie inaczej sprawy się mają kiedy jestem w kraju, którego język rozumiem (spokojnie można na palcach jednej ręki policzyć…na trzech palcach…), nawet zupełnie inaczej sprawy się mają kiedy jestem w dużym mieście, w którym szanse na spotkanie osoby mówiącej innym językiem są duże…Tak się dzieje kiedy jestem w Stanach, kiedy odwiedzamy Genewę, czy nawet Monachium…Ale to co się działo w Londynie, tego nawet moja językowa dusza nie była w stanie przetrawić…przeżarła się i padła…Z każdego kącika, z każdych drzwi, każdego okna, z każdego kosza na śmieci inny język. Kasię bardzo takie rzeczy interesują i co rusz szarpała mnie za rękaw: „mamo, co to za język?”, „mamo, słowacki! rozumiem wszystko!” „mamo, czeski chyba…” „mamo, dwujęzyczni!!” Miód na moje serce…Kasia zauważa dwujęzyczne rodziny, dzieci, dorosłych i analizuje i porównuje…kto jest kim, ile mówią w domu, do jakiej szkoły chodzą i tak dalej. Jest mi bardzo miło, że jednak to moje marudzenie o dwujęzyczności, to ciągłe zwracanie uwagi na ludzi mówiących dwoma językami, nie wpada jednym uchem, a wypada drugim. Coś jednak w tej kudłatej głowie zostaje…I głowa się interesuje, ma świadomość, że z jednej strony jest „inna”, kilkujęzyczna, kilkukulturowa i jak to Kasia zawsze podkreśla, że nie lubi kiedy ktoś pyta skąd jest, a z drugiej strony „inna”, ale pomiędzy takimi samymi „innymi”. Sama zauważyła, że wielu ludzi, którym się przysłuchiwałyśmy mieszało języki (code-switching) i zastanawiałyśmy się nad plusami i minusami takiego zjawiska. I a propos mieszania języków to mamy taką obserwację: wszyscy mieszkają! Jakąkolwiek parę, czy grupę ludzi wyhaczyłyśmy, wszyscy mieszają języki, tak pięknie, tak gładko, bez zatrzymywania się, bez zastanawiania się (mój code-switching często jest bardzo świadomy, po tym jak nie wiem/nie pamiętam/nie pasuje mi słowo w jednym języku, świadomie, po krótkiej pauzie używam w innym). W swojej, dla mnie, nienaturalności, ten spotkany w Londynie code-switching brzmiał bardzo naturalnie…

Zauważyła też, że czyta częściej napisy, znaki i ostrzeżenia…No nie tak całkiem, bo kilka razy wleźli tam gdzie było napisane żeby nie włazić. Jasno z tego wynika (bo moje dzieci nigdy nie złamałyby prawa przecież), że mieszkając w Niemczech i nie za bardzo posługując się językiem niemieckim, dzieci nie są przyzwyczajone do czytanie znaków i ostrzeżeń typu „nie włazić”. I włażą i w głowę się pacną, nogę złamią, zęba stracą.Taki minus multikulti…Proponuję badania nad podatnością dzieci dwujęzycznych na wypadki uliczne…

Wyłapywała Polaków (co nie jest trudne w Londynie) i sztucznie głośno mówiła po polsku, żeby oni zauważyli, że my też z Polski…Duma patriotyczna mnie rozpierała, że jednak dziecko się identyfikuje i to w taki pozytywny sposób…rozpierała mnie i rozpierała, aż pękła w końcu zostawiając po sobie trochę niezręcznego rozglądania się na boki w stylu „to nie moje dziecko”…Przechodziliśmy obok grupy polskich nastolatków czekających na pociąg. Kasia szczebiocząc do tej pory po angielsku, nagle przeskakuje na polski. Nikt nie zwraca uwagi. Stajemy obok, Kasia głośno: „patrz mamo, Polacy”. No widzę, fajnie, że przyjechali pozwiedzać Londyn, do fajnej szkoły pewnie chodzą. Nikt nie reaguje…Podjeżdża pociąg. Nie nasz. Kasia podniesionym głosem (bo pociąg hałasuje): „GO POLSKA!!” Polska grupa się przygotowuje, żeby uważać na dziurę. Nikt nie reaguje. Kasia nabiera powietrza w usta, pociąg się zatrzymuje i następuje całkiem przyjemna cisza. Wtedy ona wydziera się na całe gardło: PIEROGI!! Wszyscy zwrócili na nas uwagę oprócz, oczywiście, polskiej grupy, która zajęta była uważaniem na dziurę…no chyba, że pierogów nie lubią!

Wieś się do miasta wybrała… Pozbierali dziesięć kilo hamozi na głowę, złapali za ogon tani irlandzki samolot i do Londynu polecieli. W Londynie wiadomo – londyńczycy! I to chyba najlepsze określenie ludzi mieszkającym w tym mieście…Anglików dosłuchaliśmy się niewielu. I albo się Anglicy uczą obcych akcentów żeby napędzać propagandę o zbyt dużej ilość imigrantów, albo to nie propaganda, a prawda. Ci śpieszący się gdzieś, biegnący, czekający na autobus, obsługujący bramki w metrze, wpuszczający nas dwójkami na London Eye i zamiatający spod naszych butów śmieci…ci wszyscy bardzo mnie interesowali. Nie wiem czy Fidrygauka szeptała w metrze, czy szeptów słuchała, ale moje wszystkie zmysły były w stanie najwyższej gotowości za każdym razem kiedy wchodziliśmy do metra. To takie miejsce, gdzie każdy się na chwilę zatrzymuje, postoi trochę, usiądzie przy odrobinie szczęścia, paznokcie sprawdzi, w głowę się podrapie. I można takiego ktosia poobserwować, podejrzeć co czyta, podsłuchać czego słucha, wyczytać z twarzy, o czym z żoną rano przy śniadaniu rozmawiał, a o czym zapomniał wspomnieć. Janek to dziecko mieszkające w swoim umyśle i mało które bodźce z zewnątrz do niego dochodzą, ale Kaśka i ja działamy bardzo podobnie…nasze obserwacje i rozmowy na temat ludzi i ich zachowań ciągnęły się godzinami…

I taka obserwacja…Nastolatki można od siebie odróżnić. Różni ich długość włosów na przykład. W Niemczech wydaje się, że długość damskich włosów, w pewnym przedziale wiekowym, jest wyliczana z jakiegoś wzoru matematycznego i bardzo rygorystycznie przestrzegana. Dodatkowo do wyboru są tylko dwie fryzury: włosy spięte wysoko w kok (po niemiecku, dokładnie, bez jednego zwisającego kosmyka)– to w dni powszednie, lub rozpuszczone, podzielone na trzy części (1/3 na plecach i po 1/3 po każdej stronie twarzy) – to fryzura na niedziele i święta…Nastolatki różnią się też garderobą…niby normalne, ale nie u nas. U nas wszystkie panienki chodzą w brudno zielonych kurtach typu „parka”, w wersji zimowej – z jakimś zmarłym zwierzęciem wokół kaptura, a w wersji jesiennej i wiosennej – na wegetariańsko. Kobiety postnastoletnie w Londynie mają makijaż, są uśmiechnięte i noszą kolorowe torebki…nigdy w życiu nie widziałam tylu kolorowych torebek…Ja zabrałam ze sobą moją najbardziej „szaloną” torebkę w szaro-wymiotozielone kropy i się wyróżniałam…nudą!

Ale najbardziej zaskoczyła nas wszystkich życzliwość londyńczyków. Wszyscy byli niesłychanie mili, przyjaźni, pomocni i uczynni. Kilka razy zdarzyło nam się, że widząc nas kręcących się wokół własnej osi podchodził ktoś i oferował pomoc. Największe wrażenie wywarli na mnie panowie przy bramkach w metrze…Mają tam takie szersze bramki dla kłopotliwych klientów (a to z wózkiem, na wózku, a to mu nie działa bilet, a to Chris z Jasiem na jeden bilet przechodzącą i inni tacy upierdliwcy) i tam stoi taki i pomaga, wysłuchuje i otwiera i zamyka tę bramkę…i zawsze i przy każdej bramce jegomość uśmiechnięty, wesoły, sypie żartami jak z rękawa, pomoże, doradzi…Byliśmy pod wrażeniem i zaczęliśmy już podejrzewać, że oni wszyscy na jakichś prochach są…I tacy uśmiechnięci, dopieszczeni informacją i naładowani pozytywną energią spacerujemy, puszczamy oczka do merdających ogonami psów, machamy do przebijającego się przez chmury słońca, uśmiechamy się na widok brudzących londyński chodnik gołębi i wtedy… wyrasta przed nami taki chłopek roztropek i kopa gołąbkowi modremu i drugiemu kulawemu kopa. I odezwał się: ”te pierdolone gołębie jebane…zatłuc je wszystkie w cholerę…” To pewnie jakiś turysta, nie?